การตรวจสอบการปนเปื้อนโลหะหนักในยาสมุนไพรด้วยเทคนิคเอกซเรย์สเปกโตรสโคปีแบบกระจายพลังงาน
Keywords:
ยาแผนโบราณ; เอกซเรย์สเปกโตรสโคปีแบบกระจายพลังงาน; กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนแบบส่องกราด; ปรอท; สารหนูAbstract
งานวิจัยนี้มุ่งเน้นตรวจสอบหาโลหะหนักที่ปนเปื้อนในยาสมุนไพร กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ศึกษาในครั้งนี้ คือ ยาสมุนไพร จำนวน 10 ตัวอย่าง ที่ได้จากเขตพื้นที่กรุงเทพมหานคร และจังหวัดปทุมธานี แบ่งตามการขึ้นทะเบียนตำรับยา มีตัวอย่างที่ขึ้นทะเบียนตำรับยา 6 ตัวอย่าง และไม่มีทะเบียนตำรับยา 4 ตัวอย่าง ทำการวิเคราะห์หาธาตุองค์ประกอบด้วยเทคนิคเอกซเรย์สเปกโตรสโคปีแบบกระจายพลังงาน (Energy Dispersive X-ray Spectroscopy: EDS) ด้วยกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนแบบส่องกราด (Scanning Electron Microscope: SEM) โดยทำการวิเคราะห์แบบแผนภาพการกระจายตัวของธาตุองค์ประกอบ (Elemental Mapping Analysis) เพื่อศึกษาชนิดธาตุองค์ประกอบในเชิงคุณภาพ ผลการวิจัยพบว่า มียาสมุนไพร 6 ตัวอย่าง ที่มีการปนเปื้อนโลหะหนักที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ ซึ่งเป็นกลุ่มที่ไม่ได้ขึ้นทะเบียนยาทั้งหมด และกลุ่มที่ขึ้นทะเบียนยา 2 ตัวอย่าง สารโลหะหนักที่ปนเปื้อน ได้แก่ ตะกั่ว พบในตัวอย่างยาสมุนไพรมากถึง 5 ตัวอย่าง ปริมาณสูงสุดอยู่ที่ร้อยละ 0.03±0.01 พบสารหนูในยาสมุนไพร 1 ตัวอย่าง ที่ปริมาณร้อยละ 0.01±0.00 และยังพบปรอทในยาสมุนไพร 1 ตัวย่าง ที่ปริมาณร้อยละ 0.01±0.00 จากการศึกษาแสดงให้เห็นว่า เทคนิคเอกซเรย์สเปกโตรสโคปีแบบกระจายพลังงานนี้ เป็นวิธีการทดสอบอย่างหนึ่งที่เหมาะสมในการใช้คัดกรองตัวอย่างสมุนไพรที่มีการปนเปื้อนโลหะหนักเบื้องต้น เนื่องจากวิเคราะห์ได้รวดเร็ว ไม่ต้องผ่านกระบวนการย่อยสลายและการสกัดที่ใช้สารเคมีรุนแรง
References
กุลฉัตร ยินดีมาก, อนุสรา ชมภู, จรินยา ขุนทะวาด, วรินท์ โอนอ่อน, ยลดา ศรีเศรษฐ์, ภัทรานิษฐ์ คำแผ่นจิรโรจน์, ศิรินทิพย์ พรมเสนสา, ฉัตรชนก นุกูลกิจ, และ ทัณฑิกา แก้วสูงเนิน. (2567). การวิเคราะห์หาปริมาณโลหะหนักในยาสมุนไพร 10 ตำรับของโรงพยาบาลการแพทย์แผนไทยสกลนคร หลวงปู่แฟ๊บ สุภัทโท. วารสารหมอยาไทยวิจัย, 10(1), 109-116.
ณพัฐอร บัวฉุน, และ ปิยะพัฒน์ สุนทรศาสตร์. (2558). การวิเคราะห์ปริมาณโลหะหนักและการปนเปื้อนของเชื้อจุลินทรีย์ในยาแผนโบราณ. วารสารวิจัยและพัฒนาวไลยอลงกรณ์ในพระบรมราชูปถัมภ์, 10(1), 79-96.
พรชนก มนแก้ว. (2562). กรณีศึกษาภาวะพิษจากสารหนู. วารสารเภสัชกรรมโรงพยาบาล, 29(2), 103-117.
พัชราภรณ์ ภู่ไพบูลย์, ศิริวัลย์ สร้อยกล่อม, และ พินิจ ไพรสนธิ์. (2553). การปนเปื้อนโลหะหนักในยาสมุนไพรไทย. การประชุมทางวิชาการของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, 48, 355-363.
สุภัทรา กลางประพันธ์, ศรัญญา สุทธิสา, ไอลดา บุญเย็น, และ นฤมล ตาลพันธุ์. (2564). การตรวจสอบการปลอมปนของสาร สเตียรอยด์ในยาแผนโบราณในเขตจังหวัดอุบลราชธานี. วารสารวิจัยสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฎอุบลราชธานี, 10(1), 92-100.
สุภาณี ดวงธีรปรีชา, จิรานุช แจ่มทวีกุล, ประภาพรรณ สุขพรรณ์, และ ปรัชญาพร อินทองแก้ว. (2558). การพัฒนาและตรวจสอบความถูกต้องของวิธีวิเคราะห์ สารหนู ตะกั่ว และแคดเมียมในยาจากสมุนไพรโดยวิธี Graphite Furnace Atomic Absorption Spectrophotometry. วารสารกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์, ฉบับพิเศษ(1), 20-33.
Bantho, S., Naidoo, Y., Dewir, Y. H., Bantho, A., & Murthy, H. N. (2022). Chemical composition of Combretum erythrophyllum leaf and stem bark extracts. Horticulturae, 8(8), 755.
Coulibaly, H., Ouattara, P. J.-M., Messou, A., & Coulibaly, L. (2021). Phytoextraction of trace metals (Cd, Ni, and Pb) by Panicum maximum grown on natural soil. Open Journal of Applied Sciences, 11, 929-945.
Kim, T. H., Choi, B. H., Yoon, C. S., Ko, Y. K., Kang, M. S., & Kook, J. (2022). Automated SEM-EDS analysis of transition metals and other metallic compounds emitted from incinerating agricultural waste plastic films. Atmosphere, 13(2), 260.
Luo, L., Wang, B., Jiang, J., Fitzgerald, M., Huang, Q., Yu, Z., Li, H., Zhang, J., Wei, J., Yang, C., Zhang, H., Dong, L., & Chen, S. (2021). Heavy metal contaminations in herbal medicines: Determination, comprehensive risk assessments, and solutions. Frontiers in Pharmacology, 11, 595335.
